„Bandyta aresztowany!” czyli o zatrzymaniu i zastosowaniu środka zapobiegawczego w postaci tymczasowego aresztowania słów kilka. Cz. 1 – Zatrzymanie.
Zgodnie z obowiązującą w Polsce procedurą karną (Ustawa z dnia 06.06.1997 r. – Kodeks postępowania karnego ( Dz. U. z 2016 r., poz. 1749) Policja (Prawo do zatrzymania osoby podejrzanej przysługuje Policji oraz organom, którym na podstawie art. 312 KPK przyznano uprawnienia procesowe Policji, tj. Straży Granicznej, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Służby Celnej. Centralnego Biura Antykorupcyjnego i Żandarmerii Wojskowej, a także innym organom przewidzianym w przepisach szczególnych, np. Straży Leśnej.) ma prawo zatrzymać osobę podejrzaną, jeżeli istnieje uzasadnione przypuszczenie, że popełniła ona przestępstwo, a zachodzi obawa ucieczki lub ukrycia się tej osoby albo zatarcia śladów przestępstwa, bądź też nie można ustalić jej tożsamości albo istnieją przesłanki do przeprowadzenia przeciwko tej osobie postępowania w trybie przyspieszonym. Nadto, prokurator może zarządzić zatrzymanie i przymusowe doprowadzenie osoby podejrzanej albo podejrzanego, jeżeli zachodzi uzasadniona obawa, że nie stawi się na wezwanie w celu przeprowadzenia z jego udziałem określonych czynności albo badań; może w inny bezprawny sposób utrudniać postępowanie. Zatrzymanie może wówczas nastąpić również, gdy zachodzi potrzeba niezwłocznego zastosowania środka zapobiegawczego. Tak brzmią przepisy. Wiele osób może uważać, że nie będą one nigdy ich dotyczyły. Czy na pewno? Czasem wystarczy przecież znaleźć się w złym miejscu i w złym czasie. Ważne, by znać swoje prawa i wiedzieć jak je wykorzystać, żeby zminimalizować negatywne konsekwencje tej stresowej sytuacji.
Po pierwsze – KONTAKT Z ADWOKATEM
Zatrzymanego należy natychmiast poinformować o przyczynach zatrzymania i przysługujących mu prawach. Niestety, często osoba zatrzymana nie nadąża za szybkim tempem postępujących po sobie czynności funkcjonariuszy Policji i pomimo pouczenia (często zdawkowego), nie uświadamia sobie, że ma prawo żądać kontaktu z adwokatem. Zatrzymany nie tylko powinien być pouczony o tym, że ma prawo do skorzystania z pomocy adwokata, powinien być również świadomy, że na jego żądanie należy niezwłocznie umożliwić mu nawiązanie w dostępnej formie kontaktu z adwokatem, a także bezpośrednią z nim rozmowę. Dlatego trzeba pamiętać, że należy jasno i wyraźnie zażądać kontaktu z adwokatem (WSKAZÓWKA PRAKTYCZNA: dobrze w tym celu nosić przy sobie wizytówkę adwokata lub mieć numer telefonu zapisany w swoim aparacie telefonicznym). Organowi nie wolno odmówić umożliwienia kontaktu z adwokatem, a naruszenie tego uprawnienia może skutkować uwzględnieniem zażalenia na zatrzymanie. Jedyne ograniczenie, jakie może zostać wprowadzone to zastrzeżenie w wyjątkowych wypadkach, uzasadnionych szczególnymi okolicznościami, że policjant będzie obecny przy rozmowie z adwokatem. Brak umożliwienia kontaktu z adwokatem stanowi poważne naruszenie prawa do obrony. Organ nie może uzależniać wykonania jakichkolwiek czynności od tego, czy na ten kontakt nam pozwoli, czy nie. Co więcej, kluczowe jest również słowo „niezwłocznie”. Dlatego pilnujmy godziny zatrzymania i skrupulatnie odnotowujmy, jak szybko ten kontakt z naszym obrońcą został umożliwiony. Obserwacje tego rodzaju mogą pomóc w następczym skarżeniu decyzji o zatrzymaniu naszej osoby.
Po drugie – PRAWO DO KONTAKTU Z INNYMI OSOBAMI
Zatrzymanego należy poinformować również o prawie do bezzwłocznego zawiadomienia o zatrzymaniu osoby najbliższej dla zatrzymanego, w tym osoby wskazanej przez zatrzymanego; innej osoby zamiast lub obok osoby najbliższej, jak również prawie do zawiadomienia o zatrzymaniu pracodawcy, szkoły lub uczelni, a w stosunku do żołnierza – dowódcy, a w przypadku, gdy zatrzymany jest przedsiębiorcą lub niebędący pracownikiem członek organu zarządzającego przedsiębiorcy, na własny wniosek – zarządzającego przedsiębiorstwem. (WSKAZÓWKA PRAKTYCZNA: domagaj się skorzystania z tego uprawnienia, Twoi bliscy powinni mieć świadomość tego, co się z Tobą dzieje, jak również jaki organ Cię zatrzymał.Jeżeli natomiast jesteś osobą bliską, która dostaje informację o czyimś zatrzymaniu – upewnij się, że wiesz jaki organ dokonał zatrzymania i jaki organ prowadzi postępowanie, spróbuj też ustalić sygnaturę – te informacje ułatwią Twojemu adwokatowi szybką i skuteczną pomoc).
Po trzecie – JESTEŚ CHORY, WYMAGASZ KONSULTACJI MEDYCZNEJ – MASZ DO TEGO PRAWO
Istniejące wcześniej dolegliwości zdrowotne, olbrzymi stres związany z zatrzymaniem, naruszenie nietykalności cielesnej przy samym zatrzymaniu, to tylko niektóre z okoliczności, które mogą powodować konieczność skorzystania z pomocy medycznej. Uprzedź organ prowadzący postępowanie, że źle się czujesz. Jeżeli chorujesz na jakąkolwiek przewlekłą chorobę – należy o tym informować i zażądać dostępu do lekarza, jak również do leków. Jeżeli doszło do naruszenia nietykalności cielesnej – żądaj dostępu do pomocy medycznej. Podczas badania wskaż na wszystkie dolegliwości, upewnij się, że lekarz odnotowuje wszystkie przekazywane przez Ciebie informacje. (WSKAZÓWKA PRAKTYCZNA: nie bój się prosić o kompleksowe badanie, organ prowadzący postępowanie musi mieć pewność, że zatrzymanie nie wpłynie niekorzystnie na stan Twojego zdrowia).
Po czwarte – PILNUJ PROTOKOŁU
Z zatrzymania sporządza się protokół, w którym należy podać imię, nazwisko i funkcję dokonującego tej czynności, imię i nazwisko osoby zatrzymanej, a w razie niemożności ustalenia tożsamości – jej rysopis oraz dzień, godzinę, miejsce i przyczynę zatrzymania z podaniem, o jakie przestępstwo się ją podejrzewa. Należy także wciągnąć do protokołu złożone przez zatrzymanego oświadczenia oraz zaznaczyć udzielenie mu o przysługujących prawach. Odpis protokołu doręcza się zatrzymanemu. (WSKAZÓWKA PRAKTYCZNA: Organ nie będzie przez godzinę pouczał o przysługujących uprawnieniach – zatrzymany dostaje do ręki kartkę papieru z wyciągiem z przepisów i każe się pod tym podpisać. Dokładnie zapoznaj się z treścią tej kartki i w razie wątpliwości, zadawaj pytania. Dopiero, gdy masz pewność, że zrozumiałeś treść pouczeń – podpisz się.). Warto również podkreślić, że jeżeli jakiekolwiek okoliczności towarzyszące zatrzymaniu wzbudzają wątpliwość, zatrzymany w tym protokole ma prawo wskazać na wszelkie nieprawidłowości. Protokół powinien zostać odczytany i podpisany przez zatrzymanego. Przy sporządzaniu tego protokołu należy zgłosić wszelkie zastrzeżenia co do przebiegu zatrzymania. Jeżeli podczas zatrzymania doszło do naruszenia praw zatrzymanego, powinno to znaleźć odzwierciedlenie w tym protokole.
Po piąte – CZAS
Zatrzymanego należy natychmiast zwolnić, gdy ustanie przyczyna zatrzymania, a także jeżeli w ciągu 48 godzin od chwili zatrzymania przez uprawniony organ nie zostanie on przekazany do dyspozycji sądu wraz z wnioskiem o zastosowanie tymczasowego aresztowania; należy go także zwolnić na polecenie sądu lub prokuratora.
Po szóste – ZAŻALENIE
Dlaczego świadomość swoich praw ma znaczenie? Decyzja o zatrzymaniu jest zaskarżalna. Zatrzymany może kwestionować zasadność, legalność oraz prawidłowość zatrzymania poprzez wniesienie zażalenia w ciągu 7 dni od jego dokonania. Praktyka pokazuje, że jeżeli zatrzymany nie domagał się przestrzegania swoich praw podczas samego zatrzymania, bezwiednie podpisał protokół zatrzymania i informacje o przysługujących mu uprawnieniach, nie zgłaszając w tym zakresie jakichkolwiek zastrzeżeń, to skuteczność wniesionego zażalenia jest bliska zeru.
Po siódme – ZATRZYMANIE I CO DALEJ
Jeżeli jest się już osobą zatrzymaną, zalecane jest zachowanie spokoju i czujności. Spokoju, by przetrwać nadchodzące godziny. Czujność jest niezbędna, by kontrolować cały czas co się z nami dzieje. Transport zatrzymanego, jego uczestniczenie w czynnościach procesowych typu przeszukania, eksperymenty procesowe to często momenty wykorzystywane na prowadzenie z zatrzymanym nieformalnych rozmów mających na celu zdobycie informacji, rozmowy mogą mieć charakter obietnic (niemożliwych do spełnienia), gróźb, blefu itd. Często informacje tak pozyskane są wykorzystywane potem przeciwko zatrzymanemu.
By zminimalizować negatywne konsekwencje całej tej sytuacji, żądaj kontaktu z adwokatem.